PSR-A Pilica - polski przeciwlotniczy system rakietowo-artyleryjski bardzo krótkiego zasięgu (VSHORAD, ang. Very Short Range Air Defence).
Jest przeznaczony do zwalczania środków napadu powietrznego oraz do osłony kluczowych obiektów i innych elementów systemu zintegrowanej naziemnej osłony powietrznej. Główne jego uzbrojenie stanowi przeciwlotniczy zestaw rakietowo artyleryjski ZUR-23-2SP Jodek, który składa się z podwójnie sprzężonej armaty kalibru 23 mm oraz dwóch pocisków rakietowych Piorun.


Informacje podstawowe
Rodzaj systemu: przeciwlotniczy
Zwalczane cele: bezzałogowe statki powietrzne, śmigłowce, samoloty i pociski manewrujące
Warstwa obrony: VSHORAD
Platforma systemu: drogowo-samochodowa
Państwo: Polska
Status systemu: w służbie
Pociski: PPZR Grom, PPZR Piorun
Naprowadzanie: pasywne
Zasięg: 5500 m dla ppzr GROM oraz 6500 m dla ppzr Piorun, 2000 - 3000 m dla ZUR-23-2SP Jodek (w zależności od typu użytej amunicji)
Pułap plot.: 10 – 3500 m dla ppzr GROM, 10 - 4000 m dla ppzr Piorun
System
Liczba pocisków: 2 dla pojedynczej jednostki ogniowej, 12 dla jednego systemu
Radary (nazwa/model): IAI ELM-2106NG ADSR-3D Tactical Air Defense Radar, trójwspółrzędny
Pasmo: L, 1 - 2 GHz
Śledzone cele: 60
Inne elementy systemu
Pojazdy systemu: Jelcz 442.32

Historia rozwoju
Prace nad systemem Pilica rozpoczęto w 2006 roku w Wojskowej Akademii Techniczej. W latach 2010–2013 były one współfinansowane ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju i realizowane przez konsorcjum składające się z Wojskowej Akademii Technicznej jako lidera programu, Zakładów Mechanicznych Tarnów oraz spółki Bumar Łabędy. Finalnie wykonawcą Pilicy jest konsorcjum PGZ-PILICA, które tworzą spółki PGZ: PIT-Radwar, PCO oraz Zakłady Mechaniczne Tarnów. W 2015 roku zakończono badania zakładowe systemu. 24 listopada 2016 roku podpisano umowę o wartości 746,16 mln zł brutto na dostawę sześciu systemów PSR-A Pilica. Łącznie to 6 stanowisk dowodzenia, 36 jednostek ogniowych, 6 stacji radiolokacyjnych oraz 60 pojazdów zabezpieczających, w tym 36 ciągników artyleryjskich, 12 pojazdów transportowych i 12 wozów amunicyjnych. W 2018 roku podpisano aneks do umowy kierujący system do produkcji seryjnej. W latach 2019–2020 prowadzono zgrupowania poligonowe mające sprawdzić działanie całego systemu. W październiku 2020 roku PGZ poinformowała, że PSR-A Pilica zakończył próby zdawczo-odbiorcze, co otwiera drogę na dostawy systemu do Sił Zbrojnych RP.
4 października 2022 poinformowano o podpisaniu umowy ramowej na opracowanie ulepszonej wersji systemu, pod oznaczeniem „Pilica +”. Dotychczasowa konfiguracja zostanie uzupełniona o wyrzutnie rakiet krótkiego zasięgu CAMM, radary Bystra, amunicję programowalną oraz system przeznaczony do zwalczania bezzałogowych statków powietrznych klasy mini . Zakontraktowano opracowanie dwudziestu jeden systemów, włącznie z przebudową obecnie powstałych systemów do standardu PSR-A Pilica +. Dostawa pierwszego uzupełnionego zestawu przewidywana jest w 2024 roku.
Eksploatacja w Polsce
18 grudnia 2020 roku przekazano do Sił Zbrojnych RP pierwszy, prototypowy z sześciu zamówionych zestawów, który trafił na wyposażenie 37 Dywizjonu Rakietowej Obrony Powietrznej (3 BROP). Podstawowym zadaniem systemu jest osłona baz lotniczych jako podstawowy system, uzupełniający strefy ogniowe zestawów rakietowych na małych wysokościach. 30 marca 2022 roku przekazano do służby pierwszy seryjny zestaw Pilicy. Trzeci i czwarty zestaw przekazano 22 grudnia 2022 do 3 Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej[potrzebny przypis], a w ostatnim kwartale 2023 r. piąty i szósty.
Jednostki wyposażone w system PSR-A Pilica:
32 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej[potrzebny przypis]
33 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej[potrzebny przypis]
34 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej[potrzebny przypis]
35 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej[potrzebny przypis]
36 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej[potrzebny przypis]
37 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej[potrzebny przypis]
Konstrukcja
PSR-A Pilica to zestaw przeciwlotniczy bardzo krótkiego zasięgu (VSHORAD), będący elementem najniższej warstwy obrony przeciwlotniczej w zakresie zwalczania bezzałogowych statków powietrznych, śmigłowców, samolotów oraz pocisków manewrujących w odległości do 6500 m, oraz punktowej osłony ważnych obszarów lub obiektów.
Głównym uzbrojeniem systemu Pilica jest zestaw rakietowo-artyleryjski ZUR-23-2SP Jodek składający się z podwójnej armaty przeciwlotniczej o szybkostrzelności teoretycznej 2000 strz./min i zasięgu skutecznym ognia do 3 km, będącej polską modyfikacją armaty ZU-23-2 kalibru 23 mm, połączonej z dwiema wyrzutniami pocisków rakietowych PPZR Grom o zasięgu 5,5 km lub PPZR Piorun o zasięgu 6,5 km.
W skład pojedynczego systemu (baterii) wchodzi sześć jednostek ogniowych (JO), z których każda składa się z zestawu rakietowo-artyleryjskiego ZUR-23-2SP Jodek. Każda jednostka ogniowa ma własną głowicę optoelektroniczną GOS-1, wyposażoną w kamerę termowizyjną, telewizyjną i dalmierz laserowy, co umożliwia samodzielne działanie. Zastosowana została kamera termowizyjna KMW-1 Teja polskiej produkcji PCO. W skład zestawu wchodzi również zautomatyzowane stanowisko dowodzenia (SD) na podwoziu ciężarówki Jelcz 442.32, trójwspółrzędna stacja radiolokacyjna (SR) SRL-97 na bazie radaru IAI ELM-2106NG ADSR-3D Tactical Air Defense Radar, produkowanego przez firmę Israel Aerospace Industries, sześć ciągników artyleryjskich (CA) na bazie Jelcz 442.32 (po jednym dla każdego efektora ogniowego), dwa pojazdy transportowe (PT) Jelcz oraz dwa pojazdy amunicyjne (PA) również na bazie ciężarówki Jelcz 442.32. Jednostka ogniowa może prowadzić ogień także z platformy ciągnika.
Sterowanie uzbrojeniem odbywa się automatycznie w pełnym zakresie, z użyciem zautomatyzowanego układu naprowadzania. Działa on w układzie półautomatycznym, namierzając cele i niszcząc je po potwierdzeniu przez operatora. System celowniczy jest zintegrowany z układem śledzącym i systemem identyfikacji swój-obcy (IFF), który jest w stanie zablokować uzbrojenie i przerwać prowadzenie ognia, gdy namierzony cel będzie zidentyfikowany przez system IFF jako własny bądź też sojuszniczy środek latający. Pilica może być obsługiwana zdalnie, a w wypadku awarii zasilania możliwe jest też działanie efektora ogniowego w trybie manualnym. Zestaw może prowadzić ogień zarówno z ziemi jak i ciągnika artyleryjskiego.
Zestaw wyposażony jest w stabilizowaną głowicę optoelektroniczną działającą w trybie dzienno-nocnym, mogącą pracować niezależnie od uzbrojenia w zakresie obserwacji oraz wykrywania i identyfikacji celów. Głowica stanowi nie tylko element systemu naprowadzania, ale też źródło informacji dla całego systemu.